Skarga pauliańska według brzmienia kodeksu cywilnego
Skarga pauliańska jest to instytucja prawa prywatnego, wprowadzona do regulacji prawnych znajdujących się w kodeksie cywilnym. Zgodnie z brzmieniem art. 527 par. 1 kodeksu cywilnego, „gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć”. Ponadto w treści par. 2 ustawodawca precyzuje, iż „czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności”.
Ochrona wierzyciela przed nieuczciwym dłużnikiem
Jeżeli wierzycielowi przysługuje wobec danego dłużnika pewne roszczenie pieniężne, to wówczas może się domagać jego wyegzekwowania na drodze postępowania egzekucyjnego. Jeżeli postępowanie egzekucyjne nie przynosi rezultatu, a później okaże się, że tego wynikiem jest fakt ukrywania przez dłużnika swojego majątku albo również wyzbycie tego majątku. Jako przykład można tutaj wskazać dokonanie fikcyjnej darowizny na rzecz członka rodziny, albo zawarcie umowy sprzedaży po cenie znacznie odbiegającej od tej rynkowej. W przypadku zaistnienia właśnie tego rodzaju sytuacji, wierzyciel może dochodzić swoich praw z wykorzystaniem instytucji uregulowanej w kodeksie cywilnym, tj. skargi pauliańskiej. Możemy powoływać się na skargę pauliańską tylko wówczas, jeżeli w związku z dokonaną przez dłużnika określoną czynnością prawną, osoba trzecia otrzymała wymierną korzyść majątkową. Powyższe musi jednak obligatoryjnie prowadzić do tego, że wierzyciel zostanie wówczas osobą pokrzywdzoną. Dopiero wtedy można domagać się ustalenia bezskuteczności dokonanej przez dłużnika czynności prawnej. W związku z tym, dokonana przez dłużnika czynność prawna nie prowadzi do zaistnienia skutków prawnych i nie jest wiążącą wobec osób trzecich, tj. na zewnątrz.
Przesłanki wystąpienia ze skargą pauliańską. Warunki ustawowe
W tym miejscu wskazać należy, iż ustawodawca, w sposób enumeratywny, wymienił wszystkie przesłanki, które warunkują wystąpienie przeciwko dłużnikowi ze skargą pauliańską. Co najważniejsze, to przedmiotowe przesłanki powinny zostać spełnione kumulatywnie, tzn. brak zaistnienia jakiejkolwiek z ustawowych przesłanek powoduje brak możliwości zastosowania w danej sprawie skargi pauliańskiej. W pierwszej kolejności, dłużnik musi dokonać czynności prawnej. Ponadto, czynność ta spowodowała pokrzywdzenie wierzyciela. Aby to zbadać należy ustalić, czy na przykład w wyniku dokonania danej czynności prawnej, dłużnik stał się niewypłacalny, a co za tym idzie – egzekucja stała się bezskuteczna. Co więcej, w związku z tym, korzyść majątkowa została przypisana osobie trzeciej, a dłużnik pozostawał w pełnej świadomości co do treści złożonego przez siebie oświadczenia woli. Dłużnik nie mógłby się znajdować w stanie uniemożliwiającym rozeznanie się w sytuacji, a wobec tego podjęta przez niego czynność prawna była pozbawiona jakichkolwiek wad oświadczenia woli. Na marginesie podkreślić należy również to, iż osoba trzecia powinna orientować się w sytuacji, tzn. powinna wiedzieć, że poprzez dokonanie takiej czynności prawnej, dłużnik w bezpośredni sposób doprowadza do pokrzywdzenia swojego wierzyciela.
Obligatoryjny element typowej skargi pauliańskiej
Mając na względzie powyższe kwestie, wskazać należy, iż do obligatoryjnych elementów standardowej skargi pauliańskiej należy sformułowanie żądania wierzyciela w taki sposób, aby było jasne, że wniosek dotyczy ustalenia bezskuteczności czynności prawnej podjętej przez dłużnika. Należy wyczerpująco wskazać o jaką czynność prawną chodzi, a także w jaki sposób doprowadziło to do pokrzywdzenia wierzyciela występującego ze skargą pauliańską.